همانطور که می‌دانید قبل از نصب یک سیستم مدیریت محتوا می‌بایست بستر لازمه آن فراهم بوده باشد.

اصل موضوع هیچ تمایزی را چه در نصب بصورت محلی (LocalServer) و چه بر روی سرور (WebServer) برای بستر مربوطه قائل نمی‌گردد و صرفاً ممکن است نوع ابزار به کار رفته متفاوت باشد. (جهت آشنایی بیشتر با مفهوم CMS وچگونگی بسترسازی اولیه آن، می‌توانید مقالات «سیستم مدیریت محتوا» و «بسترسازی اولیه جهت نصب CMS» را مطالعه فرمائید.)

می‌توان به نوعی چنین بیان نمود که نصب تمامی CMSها طی یک فرآیند کلی و روتین صورت می‌پذیرد. مطمئناً جزئیات کار، بسته به سیستم مدیریت محتوای مورد هدف دارای تفاوت‌هایی است.

در ادامه، بنیان کلی چگونگی عملیات نصب CMSها ارائه می‌گردد:

گام نخست: ایجاد یک پایگاه‌داده

پر واضح است که بسته به نوع CMS و بستر مربوطه، جزئیات روال کار متغیر است که ذکر آن‌ها در این مجال نخواهد گنجید! اما باید این نکته را دانست که هر سیستم مدیریت محتوایی برای بقا نیازمند عنصری به نام پایگاه‌داده می‌باشد! فلذا می‌بایست با نرم‌افزار تعبیه شده در وب‌سرور، پایگاه‌داده‌ای را به همراه نام کاربری و رمز عبور ایجاد نمود.

توجه: اطلاعات نامبرده ذیل در مراحل بعدی نصب مورد نیاز است.

• نام پایگاه‌داده ایجاد شده (Database Name)
• نام کاربری (Username) پایگاه‌داده ایجاد شده
• رمز عبور (Password) پایگاه‌داده ایجاد شده

نکته: اکثر سیستم‌های مدیریت محتوای متن‌باز (Open Source) برای ایجاد و مدیریت پایگاه‌داده‌های خود، از نرم‌افزار MySQL بهره می‌گیرند.

چگونگی انجام این کار در مقالات ایجاد پایگاه‌ داده در CPanel – بخش اول و ایجاد پایگاه‌ داده در CPanel – بخش دوم شرح داده شده است.

گام دوم: استقرار CMS بر روی بستر (وب‌سرور)

در ابتدای امر می‌بایست فایل فشرده سیستم مدیریت محتوای مورد نظر را (بسته نرم‌افزاری قابل نصب) را در اختیار داشت. یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای دستیابی به آن، دانلود فایل از سایت اصلی سازندهCMSای که خواهان نصب آنید خواهد بود. اکثر سیستم‌های مدیریت محتوا، علی‌الخصوص CMSهای متن‌باز (Open Source) فایل فشرده خود را به رایگان برای دانلود عموم در وب‌سایت اینترنتی خود قرار می‌دهند. فرمت (پسوند) این فایل‌های فشرده عمدتا tar.gz و zip خواهد بود.

سپس می‌باید فایل فشرده را در بخشی از فضای وب‌سرور اصطلاحاً آپلود (Upload) نمود. در اینجا نیز بسته به نوع CMS و بستر مربوطه، جزئیات کار (آپلود در کجا؟!) متفاوت است.

توجه: در صورتی که در حال نصب CMS بر روی سرور محلی (سیستم خانگی) ‌می‌باشید، کافیست تا در پاراگراف فوق، واژگان «وب‌سرور» و «آپلود (Upload)» را به ترتیب با اصطلاحات «هارد (Hard Disk)» و «کپی (Copy)» جایگزین نمایید!

نهایتاً لازم است تا فایل فشرده مستقر در مقصد مورد نظر، از حالت فشرده خارج (Extract) گردد.

بطور خلاصه

• دانلود بسته نصبی سیستم مدیریت محتوا (CMS Installation Package)
• آپلود بسته نصبی سیستم مدیریت محتوا بر روی فضای وب‌سرور (هاست/هارد)
• استخراج بسته نصبی سیستم مدیریت محتوا از حالت فشرده (Extract)

گام سوم: اتصال پایگاه‌داده به CMS

توجه: به تعبیری می‌توان مهمترین مرحله نصب را همین مرحله قلمداد نمود. اگر به هر دلیلی پایگاه‌داده قادر نباشد تا به سیستم مدیریت محتوا متصل گردد، عملیات نصب ادامه نخواهد یافت و متوقف خواهد شد.

در این مرحله به کمک اطلاعاتی که در مرحله «ایجاد پایگاه‌داده» (گام نخست) به حفظ و نگهداری آن تأکید شد پایگاه‌داده به CMS متصل می‌گردد.

روش کار به دو حالت کلی مشتق می‌شود:

حالت اول: در طی مراحل نصب CMS انجام می‌گردد که مستترا در گام بعدی (گام چهارم) لحاظ گشته است.

توجه: در اغلب موارد و به دلایل گوناگون، ممکن است سیستم مدیریت محتوا نتواند ارتباط مورد هدف را با پایگاه‌داده برقرار نماید و پیغام‌های خطای (Errors) مختلفی را بازخورد دهد. در صورتی که CMS نتوانست ارتباط را با پایگاه داده برقرار نماید می‌توان بطور دستی اطلاعات را در فایل پیکربندی وارد نمود. درواقع در مرحله نصب هم همین کار انجام می‌گردد با این تفاوت که این وظیفه توسط CMS انجام می‌شود.

حالت دوم: در این حالت می‌باید اطلاعات پایگاه‌داده بطور دستی در فایل پیکربندی (Configuration) وارد گردد.

نکته: در صورتی که بصورت دستی این کار انجام گیرد سیستم مدیریت محتوا مرحله برقراری اتصالات پایگاه‌داده و سیستم مدیریت محتوا را بطور خودکار از میان مراحل نصب (حالت اول) حذف می‌نماید و وارد مرحله بعدی نصب می‌شود.

گام چهارم: نصب CMS

کافیست در مرورگر وب آدرس فضایی که CMS طی گام دوم در آنجا مستقر شده (چیزی شبیه http://yourdomain.com) درج شده تا عملیات نصب در صفحه مرورگر وب آغاز گردد.

نکته: روال کار برای نصب بصورت محلی (LocalServer) نیز درون مرورگر پی گرفته می‌شود با این تفاوت که آدرس URL مورد نظر متفاوت خواهد بود و شباهت به http://localhost/cms خواهد داشت.

پرواضح است که حالت اول از گام سوم نیز در این مرحله مشاهده می‌گردد.

پس از گذار از مرحله پایگاه‌داده، بسته به نوع سیستم مدیریت محتوا، جزئیات عملیات و همچنین تنظیمات مربوطه (Options) متفاوت خواهد بود. در‌واقع با توجه به نوع سیستم مدیریت محتوای مورد استفاده، ممکن است تعداد مراحلی که مختص تنظیمات پیشرفته‌ترند، افزایش یابد.

یکی از مراحلی که در بخش پایانی وجود دارد و معمولاً جزء مراحل پایانی است مرحله‌ای است که در آن نام کاربری (Username) و رمز عبور (Password) تعریف می‌گردد.

مبرهن است که نام کاربری و رمز عبوری که ایجاد گشته، برای بخش مدیریت CMS کاربرد دارد و از نام کاربری و رمز عبور پایگاه‌داده (گام نخست) مفهومی مجزا و متمایز دارند.

پس از ایجاد نام کاربری و رمز عبور مورد نیاز، ممکن است از مرحله یا مراحل بیشتری عبور شود.

نهایتاً کار با پیغام‌هایی اینچنین به سرانجام می‌رسد: «اتمام نصب»، «عملیات نصب با موفقیت به پایان رسید.» و …

گام پنجم: ورود به سایت

وب‌سایت ایجاد گشته را می‌توان از دو منظر مورد نگرش قرار داد. اگر همچون تمامی بازدیدکنندگان آدرس اصلی دامنه وارد گردد (بر فرض مثال http://yourdomain.com)، وب‌سایت از منظر مخاطب رویت می‌گردد. اما اگر بناست که محتوا مدیریت گردد و تغییراتی اعمال شود، بسته به نوع CMS آدرس فوق تغییراتی را خواهد داشت (بر فرض مثال http://yourdomain.com/administrator). در این حالت صفحه‌ای گشوده می‌شود که در آن می‌بایست نام کاربری و رمز عبور تعریف گشته (در گام چهارم) را وارد نمود (در اصطلاح عام‌تر Log in) تا اینکه بتوان به اعمال تغییرات مدیریتی محتوا پرداخت.

نتیجتاً در سیستم مدیریت محتوا دو زاویه نگاه تحت عناوین «مخاطب» و «مدیریت» ابزار کار طراح/مدیر سایت خواهند بود.

در آموزش‌های آتی به چگونگی نصب هر یک از سیستم‌های مدیریت محتوا، به هر دو صورت محلی (LocalServer) و سروری (WebServer) و بر روی انواع کنترل پانل‌ها (مدیریت هاست) و سیستم‌عامل‌های مطرح جهان خواهیم پرداخت.