در این مقاله بطور کلی به چگونگی آماده‌سازی بستر اولیه جهت نصب سیستم‌های مدیریت محتوا خواهیم پرداخت.
شایان ذکر است که بررسی حاضر، وابسته به پلتفرم (سیستم‌عامل)، CMS و یا نرم‌افزار خاصی نبوده و صرف‌نظر از اینکه از چه ابزاری جهت این کار بهره می‌برید کلیاتی که در نصب تمامی سیستم‌های مدیریت محتوا کاربرد دارد بیان خواهند شد.
انواع نصب CMS
نصب CMSها را می‌توان به دو حالت کلی تفکیک نمود. (جهت آشنایی بیشتر با مفهوم CMS می‌توانید مقاله «سیستم مدیریت محتوا» را مطالعه فرمائید.) نصب بصورت سروری و نصب بصورت محلی.
نصب بر روی سرور را نصب WebServer و نصب بر روی سیستم محلی (کامپیوتر شخصی) را اصطلاحاً نصب LocalServer نامند.
در اصل نیاز است تا سیستم مدیریت محتوا (چه بصورت سروری و چه بصورت محلی) بر روی یک WebServer نصب گردد. به تعبیر دیگر سرور محلی (LocalServer) خود، وب‌سروری است که ارتباطی با شبکه جهانی نداشته و صرفاً بر روی سیستم محلی (کامپیوتر خانگی) اجرا می‌شود. علت نام نهادن آن به سرور محلی (LocalServer) همین حقیقت است.
نهایتاً می‌توان بطور کل چنین بیان داشت که سیستم‌های مدیریت محتوا برای پیاده‌سازی و اجرا نیازمند بستری تحت عنوان WebServer هستند.
وب‌سرور (WebServer)
بخش اعظمی از کاربردهای وب‌سرور (WebServer) در وب‌سایت‌های پویا (Dynamic) نمود می‌یابد. بدین شکل که از طریق یک پروتکل http اطلاعات به سمت Server ارسال شده سپس وب‌سرور اطلاعات را دریافت نموده و به آدرسی که برای پردازش مشخص گشته ارسال می‌نماید.
از انواع وب‌سرورها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
Apache ،IIS ،Nginx ،GWS ،LiteSpeed ،Lighttpd و …
برای اینکه وب‌سرورها (WebServers) بتوانند ارسال و دریافت یکسان و استانداردی را در پردازش داده‌ها داشته باشند مشترکا از پروتکلی موسوم به HTTP که سرنام عبارت HyperText Transfer Protocol می‌باشد، بهره می‌برند.
پروتکل‌های HTTP در اصل از طریق یک مرورگر وب (Web Browser) ارتباط فی‌مابین Client و Server را در پاسخگویی به درخواست‌هایی از این قبیل (بعنوان ساده‌ترین مثال، گشودن یک صفحه وب) را برقرار ساخته و نقش مهمی را در تعاملات دوطرفه (Client-Server و Server-Client) موجود در تبادلات داده ایفا می‌نمایند.
اکثر سیستم‌های مدیریت محتوای متن‌باز و همچنین بسیاری از CMSهای انحصاری (Proprietary) نیز بر روی وب‌سروری متن‌باز و بینهایت قدرتمند تحت عنوان Apache پیاده‌سازی می‌گردند.
وب‌سرور آپاچی (Apache)
آپاچی (Apache) وب‌سرور متن‌بازی تحت لایسنس Apache بوده و بر روی طیف وسیعی از سیستم‌عامل‌های جهان قابل پیاده‌سازی است.
پس از پیدایش آپاچی (Apache) زمان زیادی از تولد و قدمت این وب‌سرور قدرتمند نگذشته بود (از سال ۱۹۹۶ به بعد) که به پرکاربردترین وب‌سرور جهان مبدل گشت و بخش اعظمی از سرورهای اینترنتی (صفحات وب موجود در جهان) را تحت سلطه خود درآورد. شاید بایست پیشرفت دنیای وب امروز را از منظری مدیون وب‌سرور آپاچی دانست.
در کنار یک وب‌سرور (در اینجا Apache) نیاز است تا ابزارهای دیگری نیز بر روی بستر مورد نظر نصب باشند. (ابزارهایی چون مدیر پایگاه‌داده و زبان برنامه‌نویسی تحت وب) دو گزینه شاخصی که سازگاری بسیاری با وب‌سرور آپاچی (Apache) دارند، مدیر پایگاه‌داده MySQL و زبان شی‌گرای تحت وب PHP می‌باشند که هر دوی آن‌ها از نرم‌افزارهای متن‌باز به شمار می‌آیند.
نتیجتاً در کنار وب‌سرور آپاچی (Apache) می‌بایست پایگاه‌داده MySQL و همچنین زبان برنامه‌نویسیPHP را نصب نمود.
در نصب حالت اول (نصب WebServer) با مقوله‌ای مواجهیم تحت عنوان هاست (Host)، که می‌باید ابزارها و سرویس‌های نامبرده (MySQL ،Apache و PHP) بر روی آن پیاده‌سازی شوند. هاست (Host) درواقع فضای وب (فضای اینترنتی) مورد استفاده می‌باشد. به بیان ساده‌تر ماهیتی شبیه هارد کامپیوتر خانگی شما با این تفاوت که بر روی یک سرور اینترنتی قرار داشته و وظیفه اصلی آن برقراری ارتباطات با دیگر دستگاه‌های متصل به وب‌سرور است. واژه Host را در معنای لغت، می‌توان به «میزبان» تعبیر نمود که این وظیفه میزبانی (میزبانی فضای وب) با کمک «لایه شبکه (Network Layer)»، کارساز خواهد بود.
برنامه‌های مدیریتی Host
هاست‌های اینترنتی نیازمند برنامه‌ای جهت مدیریت بوده که «برنامه مدیریت هاست» و در اصطلاح عرف «کنترل پنل هاست» نامیده می‌شوند. کنترل پنل‌های هاست معمولاً با خرید فضای هاست از شرکت‌های ارائه‌دهنده فضای میزبانی وب بر روی سیستم نصب می‌گردند.
کنترل پنل‌ها انواع گوناگون دارند که برخی از آن‌ها از قرار ذیل هستند:
CPanel ،DirectAdmin ،Plesk ،Webuzo ،ZPanel ،Webmin ،Zentyal ،GNUPanel و …
در نصب حالت دوم (نصب LocalServer) نیز ماهیت کار به همان شکل است اما با این تفاوت که عملاً چیزی تحت عنوان «پنل مدیریتی» موجودیت ندارد! نتیجتاً می‌بایست با یک «بسته نرم‌افزاری» (Software Bundle) به تعبیری عملکرد هاست را بر روی سیستم خانگی خود شبیه‌سازی نمائیم.
از آن‌جائیکه وب‌سرور آپاچی (Apache) متن‌باز بوده و می‌توان یکی از عظیم‌ترین و افتخارآمیزترین پروژه‌های متن‌باز جهان آن را نامید، مطمئناً با برادر تنی خود یعنی سیستم‌عامل متن‌باز لینوکس سازگاری به مراتب بیشتری را دارا می‌باشد.
بسته نرم‌افزاری LAMP
یکی از معروفترین بسته‌های نرم‌افزاری که می‌توان نام برد بسته نرم‌افزاری LAMP بوده که از اجزایی چون Linux (در جایگاه سیستم‌عامل)، Apache (در جایگاه وب‌سرور)، MySQL (در جایگاه مدیر پایگاه‌داده) و PHP یا Perl و یا Python (در جایگاه زبان برنامه‌نویسی) تشکیل یافته است. همانطور که مشهود است واژه LAMP سرنام اجزای سازنده بسته نرم‌افزاری مورد بحث می‌باشد که با پیاده‌سازی آن، وب‌سرور، پایگاه‌داده و زبان برنامه‌نویسی مربوطه بر روی سیستم‌عامل متن‌باز لینوکس نصب می‌گردند.
سایر بسته‌های نرم‌افزاری مشابه LAMP
پس از موفقیت LAMP سایر سیستم‌عامل‌ها نیز بر آن شدند تا بسته‌های نرم‌افزاری مشابهی را (با الگوبرداری از بسته نرم‌افزاری LAMP) مختص پلتفرم مورد نظر خود ایجاد نمایند. نکته قابل توجه اینجاست که در نامگذاری بسته‌های نرم‌افزاری شبیه‌سازی شده، بر طبق «الگوریتم ثبت‌احوالی» صرفاً حرف ابتدایی سرنام فوق‌الذکر (حرف L) تغییر یافته و حرف اول نام سیستم‌عامل مربوطه جایگزین آن گشته است!
در ادامه عنوان برخی از بسته‌های نرم‌افزاری مورد هدف به همراه نام سیستم‌عامل مربوط به آن ذکر گردیده است:
- WAMP (for Windows)
- MAMP (for Mac)
- DAMP (for Darwin)
- BAMP (for BSD)
- FAMP (for FreeBSD)
- SAMP (for Solaris)
- iAMP (for iSeries)
علاوه بر بسته‌های نرم‌افزاری نامبرده، بسته‌های نرم‌افزاری ایجاد شدند که وابسته به هیچ سیستم‌عامل خاصی نبوده و اصطلاحاً مستقل از بستر (Multi-Platform یا Cross-Platform) می‌باشند.
بسته نرم‌افزاری XAMPP
یکی از این بسته‌های نرم‌افزاری XAMPP نام دارد. وجود حرف X نشان‌دهنده این مسأله است که تفاوت نمی‌نماید که بر روی چه سیستم‌عاملی نصب گردد. به تعبیری دیگر مجهول بودن X را (در معادلات) القاء می‌کند (هر سیستم‌عاملی!). علت وجود دو حرف P در سرنام واژه XAMPP لحاظ بودن توأمان هر دو زبان برنامه‌نویسی PHP و Perl در بسته نرم‌افزاری است.
بسته نرم‌افزاری AMPPS
AMPPS نیز بسته نرم‌افزاری مستقل از بستر دیگری است که شامل اجزایی چون Apache ،MySQL ،MongoDB ،PHP ،Perl و Python بوده و ممکن می‌سازد تا فرآیند نصب بصورت خودکار (اتوماتیک) بر روی سیستم‌عامل‌های Linux ،Windows و Mac و حتی BSD به دو صورت محلی و سروری پی می‌گیرد. یکی از مهمترین مزایا و شاخصه‌های بسته نرم‌افزاری AMPPS می‌توان به دارا بودن بیش از ۳۰۰ سیستم مدیریت محتوای مطرح جهان به همراه خود اشاره نمود که همراه با نصب بسته نرم‌افزاری، نصب می‌گردند.
برخی از سیستم‌های مدیریت محتوای مندرج در بسته نرم‌افزاری AMPPS از قرار زیر است:
WordPress ،Joomla ،Drupal ،Prestashop ،phpBB ،SMF ،Lifery ،MediaWiki ،Moodle ،MyBB ،Xoops و …
بسته نرم‌افزاری Bitnami
بسته نرم‌افزاری Bitnami نیز همانند AMPPS بسیاری از CMSهای مطرح موجود را در درون خود جای داده که برای نصب بر روی پلتفرم‌های Linux ،Windows ،Mac و Solaris ایجاد گشته است.
بسته نرم‌افزاری EasyPHP
EasyPHP بسته نرم‌افزاری دیگری است که مستقل از بستر نبوده و بر پایه WAMP ساخته شده و اسکریپت‌های سمت سرور (Server-Side)، وب‌سرور آپاچی (Apache) و مدیر پایگاه‌داده MySQL را شامل می‌گردد. باتوجه به اینکه EasyPHP از WAMP مشتق شده ابزاری تحت سیستم‌عامل ویندوز به شمار می‌رود.
قصد بر آن است تا در مقالات آتی، هر یک از بسته‌های نرم‌افزاری مذکور را شرح داده شده و به چگونگی انواع نصب CMSها بر روی آن‌ها پرداخته شود.
